اماس چطور به سراغمان میآید؟
فلج چندگانه یا اِسکلروزِ چندگانه با نام اختصاری MS شناخته میشود. سیستم مرکزی اعصاب از میلیونها عصب تشکیل شده که وظیفه انتقال پیامها بین مغز و اجزای بدن را بر عهده دارند. این اعصاب پوشیده شده از لایهای محافظ به نام myelin (نوعی چربی) که از تداخل اعصاب با هم جلوگیری میکند. در بیماری اماس سیستم ایمنی بدن شروع به آسیب رساندن به این چربیها میکند و با این کار باعث میشود انتقال پیام توسط این اعصاب مختل شده و مغز قدرت کنترلی خود را بر بدن از دست بدهد. در این شرایط بدن کاملا فلج و ناتوان میشود. در نتیجه فرمانی که از فرمانده بدن یعنی مغز صادر میشود بهراحتی به اعضا و ماهیچهها نمیرسد و کار بهراحتی انجام نمیشود.
چه کسانی اماس میگیرند؟
هرچند تاکنون علت بروز این بیماری برای محققان ناشناخته باقی مانده است، اما محققان بر این باورند که تلفیق فاکتورهای ژنتیکی و عوامل محیطی میتواند از علل بروز این بیماری باشد. کمبود ویتامین D یکی از این علل تلقی میشود. به گفته محققان، افراد مبتلا به اماس که از کمبود ویتامین D هم رنج میبرند احتمالا دارای ناتوانی بیشتر و بیماریهای حرکتی بیشتری هستند.
دکتر سیدحسن بابایی، رئیس هئیت مدیره و مدیرعامل جامعه حمایت از اماس ایران، در این باره به سلامت آنلاین میگوید: یکی از عوامل ابتلا به اماس شهرنشینی و رشد زندگی ماشینی است، چون کسانی که بیشتر به زندگی شهری روی میآورند در مواجهه با استرسها هستند.
وی تاکید میکند: با وجود تمام تحقیقاتی که تاکنون در جهان صورت گرفته است، همچنان این بیماری ناشناخته باقی مانده و به همین علت اماس هنوز درمان قطعی ندارد.
لازم است بدانیم اماس با عواملی مثل آلودگی هوا و آلودگیهای دیگر زیستمحیطی، استرسهای شدید روحی، ترافیک و فشارهای عصبی تشدید میشود. پس تا حدی میتوان نتیجه گرفت که پایتختنشینان در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. اما اگر اماس به سراغمان بیاید لازم است بیماری خود را بشناسیم تا بتوانیم راحتتر با آن کنار بیاییم.
بسیاری از مبتلایان به اماس میدانند با شناختن همهجانبه این بیماری عصبی میتوانند تا حد زیادی علاوه بر دارودرمانی، با انجام برخی مراقبتها از تشدید آن در بدن جلوگیری کنند. همچنین تاکنون داروهای متعددی برای جلوگیری از تشدید اماس به بازار دارویی جهان و نیز ایران آمده است؛ داروهایی که نه تنها در کشورمان قیمتش بالاست، تاکنون میزان شفابخشی آنها نیز به طور مشخص اعلام نشده است.
علایم ابتلا به بیماری اماس
به طور معمول برای اماس هم مانند سایر بیماریها یک سری نشانهها تعریف شده، اما ممکن است این نشانهها در بین افراد مختلف متفاوت باشد. با این حال شایعترین نشانههای ابتلا به این بیماری عصبی را میتوان در از دست دادن نسبی یا کامل بینایی در یک چشم و درد در حرکت دادن آن دانست.
ضعف و بیحسی یکی یا تعدادی از اعضای بدن، دوبینی یا تاری دید، مورمور شدن یا درد در بعضی از بخشهای بدن، خستگی، گیجی، لکنت زبان، یخزدگی و داغ شدن قسمتی از بدن، عدمهماهنگی اعضای بدن بهخصوص در پاها هنگام راه رفتن، خواب رفتن بدن از مهمترین نشانههای رایج است که اگر هر فرد چند نشانه را در خود داشته باشد باید بلافاصله به پزشک متخصص برای تشخیص این بیماری و شروع درمانش مراجعه کند.
همزمان با تشدید بیماری اماس در کشور و البته جهان، مطالعات و تحقیقاتی روی نشانههای آن انجام شده است. بر اساس برخی از یافتهها به نظر میرسد اماس سراغ دو گروه از افراد میرود. گروه اول از ناحیه بینایی و گروه دوم از ناحیه پا مورد حمله قرار میگیرند. در گروه اول اگر این مشکل زود تشخیص داده شود منجر به درمان هم خواهد شد.
آمار ابتلا به اماس در ایران
اماس که در سالهای گذشته کمتر افراد را مبتلا به خود میکرد این روزها در دنیای تکنولوژیک اوج بیشتری گرفته و مثل همان تارهای عنکبوت اینترنتی که در زندگی ما رسوخ کرده است، به مرور زمان در تارهای عصبی عده زیادی از مردم جهان نفوذ کرده است. بر اساس آخرین آماری که از انجمن ملی اماس آمریکا اعلام شده، تاکنون ۴۰۰ هزار آمریکایی به این بیماری مبتلا شدهاند. اماس در دختران و جوانان تا سه برابر بیش از مردان شیوع دارد و بر اساس تازهترین آماری که محمود عابدینی، دبیر دوازدهمین کنگره ملی اماس ایران، مطرح کرده، نزدیک به ۹۰ هزار ایرانی مبتلا به این بیماری هستند که از این تعداد ۴۵ هزار نفرشان در حال درمانند.
طبق تحقیقات دانشمندان و آنچه که این روزها از سوی مراجع پزشکی و سلامت درباره این بیماری عصبی مطرح میشود، اماس معمولاً از سنین ۲۰ تا ۵۰ سالگی در کمین افراد است و اکثر مراجعهکنندگان به پزشک را جوانان تشکیل میدهند. بهویژه اینکه اگر در خانواده یکی از اعضا مبتلا به اماس شده باشد ممکن است یکی دیگر از اعضا هم به این بیماری مبتلا شود. این نکته هم قابلاعتناست که اگر والدین و یا برادر و خواهر شما به آن مبتلا باشند، خطر ابتلای شما بین ۱ تا ۳ درصد افزایش مییابد.
محمدعلی صحرائیان، نایبرئیس انجمن اماس ایران، اعلام کرده با دو برابر شدن افزایش این بیماری در ۱۰ سال گذشته، اماس تبدیل به یک موضوع نگرانکننده در کشور شده است.
دکتر بابایی در ادامه گفتوگوی خود با سلامت آنلاین اشاره میکند که هیچ آمار دقیقی از تعداد مبتلایان به اماس در کشور وجود ندارد، چون هر کدام از مراکزی که برای بیماران اماس دارو تهیه میکنند آمارهای خود را ارائه میدهند. به عنوان مثال وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ۲۵ هزار بیمار را پوشش میدهد، سازمان تامین اجتماعی ۱۳ هزار بیمار، و هلال احمر ۴۵ هزار مبتلا به اماس را تحت درمان دارند. اما مجموع این آمارها گویای تعداد کامل بیماران اماس در ایران نیست.
اقدامات حمایتی و اثرات آلودگی
دکتر بابایی میگوید: کمپین اطلاعرسانی از زوایای بیماری اماس در فضای مجازی و فعالسازی کمیته اطلاعرسانی و معرفی این بیماری در تمام سیستمهای دولتی و خصوصی، از جمله تمام وزارتخانهها، از مهمترین اقدامات این جامعه در مقابله با این بیماری به شمار میآید.
وی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا آلودگی هوا میتواند یکی از عوامل ابتلا به اماس باشد تاکید میکند: آلودگی هوا دلیل اصلی ابتلا به اماس نیست، اما این معضل بیماری ریوی را در مبتلایان به اماس تشدید میکند.
چگونگی درمان بیماری اماس
همزمان با رشد آمار مبتلایان به اماس در جهان، محققان پزشکی به سوی تولید داروهای شفابخش رفتهاند. البته این بیماری هم در برخی موارد مثل سرطان غیرقابلدرمان شناخته شده است. اما نه تنها داروها، بلکه روشهایی برای کم کردن سرعت پیشرفت آن وجود دارد. به عنوان مثال، چندی پیش یک گروه از بیماران اماس با همدیگر قراری گروهی گذاشتند تا روزهای جمعه ورزش گروهی انجام دهند، بر این اساس که تغییر سبک زندگی میتواند تا حد زیادی از پیشرفت آن بکاهد. مدیریت استرس، استراحت، ورزش، انجام فعالیتهای بدنی، کاهش وزن میتواند تاثیرات زیادی در حفظ تعادل بدن در مواجهه با اماس داشته باشد.