بررسی پژوهشگران علوم پزشکی نشان میدهد سیگاریهایی که یک بار دچار حمله اماس شدهاند در مقایسه با افراد غیرسیگاری بیشتر احتمال بروز حمله دوم را دارند. پژوهشی که در گروهی از مبتلایان به اماس انجام گرفته است نشان میدهد شمار زیادی از این بیماران سابقه تماس با دود سیگار همسر یا اطرافیان خود را دارند. بر اساس این پژوهش، تماس با دود سیگار بروز حملات اماس را در بیمارانی که پیشتر به این عارضه مبتلا شدهاند هم افزایش میدهد. بیماران مبتلا به اماس که سیگار میکشند در واقع با این کار بیماری خود را وخیمتر کرده و سرعت پیشرفت آن را افزایش میدهند.
به منظور آشنایی هرچه بیشتر با بیماری اماس، شناخت شرایط تشدیدکننده ابتلا به این بیماری، تبیین نقش سیگار و مواد مخدر بر این بیماری، و همچنین سیاستهای حمایتی وزارت بهداشت از مبتلایان به این بیماری در طرح تحول نظام سلامت، با دکتر سمیرا یادگاری، متخصص مغز و اعصاب و فارغالتحصیل دانشگاه علوم پزشکی تهران، دقایقی به گفتگو نشستیم.
ـ خانم دکتر! محور اصلی این مصاحبه حول تاثیرات سیگار و مواد مخدر بر بیماری اماس است. آیا این مواد واقعا تاثیری بر این بیماری دارند؟
ـ بیماری اماس در دنیا در حال حاضر بین دو تا سه میلیون مبتلا دارد که گفته میشود در کشورهای آسیایی و نژاد خاصی که ما ایرانیان هم جزو آن هستیم رو به افزایش است. نسبت ابتلای زنان به مردان دو تا سه برابر است و روزبهروز بر تعداد عواملی که مرتبط با این بیماری شناخته میشوند افزوده میشود. عوامل ژنتیکی در این بیماری موثر هستند، اما آنچه که باید در نظر داشته باشیم این است که اگر در رسانهای اعلام شد که یک عامل خاص مرتبط با بیماری اماس شناخته شد، بیماران نباید فکر کنند که اگر همین عامل را دارند بستگان آنها یا خود آنها حتما به این بیماری مبتلا میشوند. چندین عامل دست به دست هم میدهند تا بیماری اماس عارض شود. درواقع میتوان گفت این بیماری چندفاکتوری است.
ـ مثلا چه عواملی؟
ـ عوامل ژنتیک و عوامل محیطی، که مورد دوم خود به شاخههای مختلف تقسیم میشود. عفونتها، کمبود ویتامین دی، و عامل بعدی که همان سیگار است. لازم به تاکید است که ارتباط این عوامل از جمله سیگار و دخانیات با اماس ثابت شده است. البته ممکن است فردی سیگاری باشد، اما مبتلا به این بیماری نشود. در یک مثلث که چند عامل از این فاکتورها وجود داشته باشد، استعداد بروز این بیماری نیز بیشتر است.
از عوامل محیطی آنچه که بیشتر از همه بر اماس تاثیر دارد همان استرس است که باعث تشدید حملات میشود. همچنین عفونتها هستند که باید بهموقع درمان شوند. قطع ناگهانی داروها نیز یکی از موارد است. و سرانجام سیگار و دخانیات که به عنوان یکی از عوامل از آنها یاد میشود.
ـ قلیان چطور؟
ـ قلیان فعلا اثر ثابتشدهای ندارد. اما سیگار یک ارتباط مستقیم با افزایش درصد بیماری دارد.
ـ میتوانید بگویید چقدر تاثیر دارد؟
ـ آمار دقیقی از آن ندارم.
ـ به غیر از سیگار، چه مخدرهای دیگری وجود دارند که در این بیماری موثر هستند؟ مثلا مادهای نظیر ماریجوانا اثر مثبت دارد یا منفی؟
ـ تاثیر این نوع ترکیبات نظیر ماریجوانا و… فعلا در حد تحقیقات است. باید توجه داشت که در تحقیقات برخی مسائل تایید و برخی رد میشوند. بنابراین باید منتظر برآیند نهایی آن بود که مشخص شود چه سود و زیانی برای بیمار دارد. داروهای فعلی این بیماری هم که مشاهده میکنید حاصل طی ۳ تا ۴ مرحله از مطالعات بوده که نتایج آن مبنی بر اینکه فواید این دارو بیشتر از مضرات آن بوده به اثبات رسیده است.
- بالاخره بیماران میتوانند این ترکیبات را مصرف کنند یا خیر؟
ـ به صرف داشتن تاثیر نمیتوانیم استفاده از دارو یا مخدر را به بیماران توصیه کنیم. تکرار میکنم که اثر ترکیبات بر اماس هنوز به طور کامل ثابت نشده و شواهد متقنی در این زمینه وجود ندارد. نظرات ضد و نقیضی در این زمینه وجود دارد، پس فعلا نمیتوان در مورد آن نظر قطعی داد.
ـ از بحث سیگار خارج شویم. آیا سن هم در این بیماری موثر است؟
ـ بیشتر جوانان بین ۲۰ تا ۴۰ سال مبتلا به این بیماری میشوند.
ـ به نظر شما انجمن اماس چقدر در بهبود شرایط بیماران اماس موثر است؟
ـ بیماران برای اینکه بتوانند از دارو استفاده کرده و داروی خود را رایگان دریافت کنند باید در انجمن عضو شوند تا کارت هوشمند به آنها تعلق گیرد. بیماری اماس یک بیماری مزمن است؛ نظیر بیماریهایی همچون دیابت و صرع که بیمار تا پایان عمر ممکن است با آن دستوپنجه نرم کند. درواقع این بیماری کنترل میشود، نه درمان و طی این مرحله فراز و نشیبهایی دارد. الان گفته میشود بیشترین عوارضی که برای بیماران مزمن مطرح است مشکلات روحی و ناتوانیهای آنان است. حضور در گروه، قرار گرفتن افراد مبتلا در کنار هم، و همدلی کردن در تسکین دردها، تقویت روحیه، و استفاده از تجربیات موثر است. جالب است بدانید ۷۰ تا ۸۰ درصد بیماران اماس از نوع حملهای، عودکننده و بهبودیابنده هستند و فرجام خوبی دارند، به شرطی که داروهای خود را استفاده کنند. لذا انجمن فرصت مناسبی است که میتواند دور هم بودن را برای بیماران فراهم کند. به علاوه اینکه کلاسهای آموزشی برای آنها دارد که مسائل روز اماس در این کلاسها مطرح میشود. مسائلی مثل رواندرمانی، امکانات فیزیوتراپی، کمک مالی، تفریحاتی نظیر استخر و…
در کل انجمن سعی میکند درحد توان و به تناسب به هر بیمار کمک کند. از نظر علمی نیز کمیته علمی انجمن سعی میکند مسائل روز مربوط به بیماری را با پزشکان مطرح کند. مشکلات، برخی سودجوییها، و تبلیغات غلطی که ممکن است در جامعه رواج داشته باشند در کمیته علمی مطرح و سعی میشوند صحت و سقم آنها بررسی و تایید شود.
ـ آیا واقعا طرح تحول نظام سلامت منجر به افزایش دسترسی بیماران به داروهای خاص شده است؟
ـ بیماران در دسترسی به داروهایی که تولید داخل هستند مشکلی ندارند. مشکل اصلی داروهای وارداتی و در واقع هزینه این داروهاست. البته درصدی یارانه به آنها تعلق میگیرد. سیاست وزارتخانه حمایت از تولیدات داخل است و ۹۰ درصد یارانه به داروهای تولید داخل تعلق میگیرد.
ـ به عنوان حرف آخر؟
ـ نکتهای که باید به آن اشاره کنم این است که داروهایی که روزبهروز به بازار عرضه میشوند حاصل پژوهشهایی هستند که در این زمینه انجام گرفته است. این داروها به صورت داوطلبانه بر روی یک سری بیمار امتحان شده و نتایج آنها مشخص، سود و ضررشان مقایسه، و در نهایت به بازار آمدهاند. به همین دلیل پژوهش در پیشبرد علم و تعیین افقهای آینده این بیماری و در درمان ناتوانیها و برخورد با مشکلات بسیار مهم است. چه خوب است که بیماران بهصورت داوطلبانه در پژوهشها شرکت کنند و فکر نکنند که موش آزمایشگاهی هستند، بلکه باید احساس کنند که میتوانند نقشی در پیشبرد علم و کمک به سایر بیماران اماس داشته باشند، بدون اینکه عارضهای برای آنها داشته باشد. به این شکل نقش بزرگی در پژوهشهایی که در همه دنیا در حال انجام است خواهند داشت. شاید به این شکل داروی جدیدی تولید شود.